Waarom vinden we suiker toch zo lekker?

Heb jij je wel eens afgevraagd waarom je, wanneer je lekkere trek hebt, nooit aan komkommers, wortels en stukken prei denkt, maar wel aan koekjes, pizza of ander ongezond voedsel? Een gezonde leefstijl betekent dat je dagelijks veel groente en fruit zou moeten eten. Hoe komt het dan toch dat je uit gezond voedsel niet dezelfde instant satisfaction haalt als uit zoete en vette snacks?

Het antwoord op die vraag, ligt in de menselijke evolutie. Vroeger waren er geen ‘guilty pleasures’ in de vorm van roze koeken, kaasvlinders en gefrituurde waar. Onze verre verre voorouders moesten de veiligheid van hun grot verlaten om op dieren te jagen en vruchten en noten bij elkaar te sprokkelen. Een zoete, rijpe vrucht of een lik verse honing was voor hen een enorme traktatie, vanwege de enorme hoeveelheid energie die erin zit. 

Prehistorische voorliefde voor suiker

De verre voorouders zullen vast ook van de zoete smaak van suiker hebben gehouden. Moedermelk is immers ook zoet en dit is het eerste dat we als mens binnenkrijgen. Zo zal de mens zich langzaam maar zeker hebben ontwikkeld tot 'zoetekauw'.

Overal suiker

Op zich is dat niet erg, als het bij die ene zoete vrucht en die ene lik honing was gebleven. Maar de moderne wereld straat strak van de suikerhoudende producten: snoep, broodbeleg, koekjes, frisdrank, sauzen, aan bijna al het bewerkte voedsel wordt suiker toegevoegd. We hebben ons zo aangepast aan de smaak van suiker, dat we er steeds meer van nodig hebben om hetzelfde genot te ervaren. Zo zijn we verslaafd geraakt aan suiker, op een manier die voor onze voorouders gewoonweg onmogelijk was.

suiker ongezond

Suiker is zo ongezond omdat het een verhoging van het hormoon insuline in de bloedbaan veroorzaakt. Dit zorgt er op zijn beurt voor dat het lichaam overschakelt van het verbranden van vetten naar het verbranden van suiker, terwijl het vet wordt opgeslagen in plaats van verbrand. Het eten van suiker maakt je dus dik en in grote hoeveelheden verstoort het de natuurlijke rol van insuline, wat uiteindelijk leidt tot diabetes. 

Junkfood: suiker in een zout jasje

En hoe zit het dan met junkfood, dus hartige waar, met veel verzadigd vet, zout en koolhydraten? Eigenlijk is komt het daarmee op hetzelfde neer. Wanneer je een burger met frietjes naar binnen werkt, bevredigt dat ook de liefde voor suiker waarmee we als mens geboren zijn.

De Amerikaanse journalist Michael Moss schreef in 2013 voor The New York Times een artikel over de junkfoodindustrie en later een boek. Hij beschreef een engineeringproces van miljarden dollars dat smaakprofielen creëert die zijn ontworpen om een beroep te doen op onze aangeboren liefde voor suiker. Gooi er ook nog wat zout, vet en krokantheid tegenaan, en we vinden het voedsel al snel onweerstaanbaar. 

Verslavend als drugs

Wat junkfood extra problematisch voedsel maakt, is dat het sterk bewerkt is, weinig voedingsstoffen bevat en een hoge calorische waarde heeft, terwijl je dat laatste nauwelijks doorhebt wanneer je het eet. Neem bijvoorbeeld een zak Cheetos: als je niet uitkijkt eet je zo’n zak in een keer leeg. Je hersenen krijgen niet het signaal dat je na het eerste handje genoeg calorieën binnen hebt gekregen, omdat zo’n knapperig luchtig zoutje zo is weggesmolten in je mond. Je hersenen willen er dus alleen maar méér van. Junkfood stimuleert onze hersenen op een manier die vergelijkbaar is met het gebruiken van een krachtig verslavende drugs.

Marketing en sociale druk

Naast onze eigen hang naar suiker, vet en zout, zijn er nog andere processen die ervoor zorgen dat we zoetigheden en junkfood zo graag eten. Allereerst is er het enorme marketingapparaat dat de producenten van dit ongezonde voedsel inzetten om ons te verleiden hun producten te kopen. Voedselproducenten investeren er miljarden in, waardoor wij overal om ons heen worden geconfronteerd met dit soort voedsel en het dus ook als heel normaal zijn gaan zien. Maar ook sociale druk speelt een belangrijke rol. Als iedereen om je heen junkfood eet, de straten vol met snackwinkels zitten en je overal reclames voor snoeprepen en hamburgerketens ziet, is het gewoon lastiger om voor die gezonde banaan te kiezen.

Stress en suiker

Tot slot is er nog een factor van belang die maakt dat we met z’n alleen steeds meer junkfood en zoetigheid zijn gaan eten, en dat is stress. Het leven is voor de meeste mensen stukken veeleisender geworden dan pak ‘m beet vijftig jaar geleden. Bovendien worden we door alle computers in ons leven continu blootgesteld aan prikkels en hebben we voortdurend het gevoel iets te moeten. Een miljoen Nederlanders hebben jaarlijks last van burnoutklachten; werkstress is beroepsziekte nummer één in Nederland. We zijn dus met z’n allen gestesster geworden. 

Stresseten

Een van de hormonen die vrijkomt wanneer je gestresst bent, is cortisol. Dit is een stofje dat de eetlust op korte termijn onderdrukt. Maar wanneer de stress langer aanhoudt, kan een verhoogd cortisollevel het tegenovergestelde effect hebben. Chronische stress, en dus een chronisch hoger cortisolniveau, zorgt ervoor dat je lichaam continu in staat van alertheid is, wat onder meer tot meer eten leidt. Dat noemen we stresseten. Helaas gaat stresseten meestal gepaard met een verlangen naar comfort food, dus voedsel dat rijk is aan suiker, vet en zout.