Hoe werken mRNA vaccins? Alles wat je moet weten over de coronavaccins van Pfizer en Moderna

Hoe werken mRNA-vaccins, zoals die van Pfizer en Moderna? Door de overdaad aan informatie in de media, al dan niet van het complottheoretische soort, kan het lastig zijn om achter de feiten te komen. Dat vond ook dr. Madhav Sarda, een kinderpsychiater aan de Universiteit van Saskatchewan. Vlak nadat de eerste COVID-19 vaccins in Canada waren toegediend, besloot hij op Twitter een 'draad' te schrijven over hoe mRNA-vaccins werken. Hij legt het uit in begrijpelijke ‘gewone mensentaal’, waardoor zijn draad snel viral ging. In dit artikel maken we handig gebruik van zijn uitleg, aan de hand van een aantal concrete vragen.

Hoe werkt het mRNA vaccin? 

Om die vraag te beantwoorden moet je eerst weten hoe je immuunsysteem werkt. In principe vallen je immuuncellen alles aan wat lichaamsvreemd is. Als ze een eiwit, virus, bacterie of iets anders zien dat niet wordt herkend, wordt de aanval ingezet. 

Als je immuunsysteem iets bestrijdt, bijvoorbeeld een virus, kost het tijd om een volledige aanval op te bouwen. Het systeem moet eerst uitzoeken welk deel van het virus het moet aanvallen en vervolgens een voorraad opbouwen van wat het nodig heeft om die delen aan te vallen. Dat kan een paar dagen duren. Ondertussen is het virus zich al aan het vermenigvuldigen en uitbreiden in je lichaam.

Maar als het immuunsysteem eenmaal het virus bestrijdt, onthoudt het dit virus. Je hebt geheugencellen in je immuunsysteem en als je dat virus weer tegenkomt, zeggen die geheugencellen: “Ik heb deze indringer eerder gezien”. Je lichaam gebruikt de ervaring uit het verleden om het virus te vernietigen, nog voordat het je ziek kan maken. Dus, met dat in gedachten, gaan we terug naar het vaccin.

Waarom is het mRNA vaccin zo effectief?

Wetenschappers keken naar het COVID-virus en zagen een eiwit aan de buitenkant van het virus, dat eruit zag als een goede kandidaat om een immuunaanval te lanceren. Dat eiwit is heel belangrijk voor het virus. Het virus gebruikt het eiwit om in je cellen te komen en zorgt ervoor dat het virus besmettelijker wordt.

In het COVID-DNA zit de code voor alle onderdelen van het virus. Dus hebben wetenschappers de hele DNA-sequentie van het virus bekeken en de DNA-sequentie gevonden die de blauwdrukken voor dat specifieke venijnige eiwit zijn.

Kleine zijsprong: DNA is de blauwdruk om dingen in een cel te maken. Cellen nemen het DNA en zetten het om in RNA. Dit RNA is de instructie die de cel vertelt wat hij moet maken. mRNA (letterlijk boodschapper-RNA) geeft dus gewoon instructies aan de cel om iets te maken.

Wetenschappers namen de blauwdruk voor het eiwit op COVID en maakten er een mRNA-versie van. Feitelijk maakten ze dus alleen de instructies voor het maken van dat eiwit. Deze instructies "zijn" het vaccin. 

Bevat het vaccin het virus?

Nee, het vaccin bevat geen daadwerkelijk deel van het virus. Het bevat alleen de instructies voor het maken van dat ene vervelende eiwit. Je kunt door het vaccin dus niet geïnfecteerd raken met COVID. Je krijgt enkel de instructies voor het maken van het eiwit.

Je cellen zien deze instructies en zeggen: “Oké, ik zal dit maken”. Vervolgens maken je cellen een heleboel van dit eiwit aan. Je immuunsysteem ziet dit nieuwe eiwit dat je produceert en zegt meteen: “Wat krijgen we nu? Wat is dit?” Vervolgens begint het dit eiwit aan te vallen.

Vergeet niet dat je immuunsysteem dit eiwit nooit eerder heeft gezien. Het duurt dus een tijdje voordat de verdedigingslinie op sterkte is. Vervolgens lanceert het immuunsysteem een oorlog tegen het eiwit. De koorts, rillingen, spierpijn, etc. die je zou kunnen krijgen als bijwerking van het vaccin, zijn dus bijwerkingen van het feit dat je lichaam deze eiwitten bombardeert.

Het eiwit wordt uiteindelijk vernietigd. Dit is het belangrijkste onderdeel van de werking van het vaccin. Je geheugencellen 'onthouden' het eiwit nu namelijk. Ze herinneren zich precies hoe ze het moeten vernietigen.

Blijft het mRNA-vaccin voor altijd in je lichaam?

Nee, je lichaam breekt de mRNA-instructie die je met het vaccin hebt gekregen vrij snel af. Dat is normaal. Je hebt het niet voor altijd nodig. Je lichaam breekt het af en raakt het kwijt. Dus je hebt de mRNA-instructies afgebroken en je hebt het rottige eiwit vernietigd. Alles van het vaccin is weg. Behalve die geheugencellen die zich dat eiwit nu goed herinneren.

Kan het coronavirus niet meer binnendringen als je gevaccineerd bent met een mRNA-vaccin?

Jawel, het COVID-virus kan nog steeds je lichaam binnenkomen. Je lichaam heeft het virus nog nooit eerder gezien. Maar het heeft wél dat eiwit gezien, dat zich aan de buitenkant van het virus bevindt. Je geheugencellen zeggen: "Daar heb je die vervelende indringer weer. AANVALLEN!”

Je lichaamseigen 'natuurlijk immuunsysteem' lanceert snel en efficiënt een oorlog, met behulp van het sjabloon dat het heeft van toen het de laatste keer het eiwit vernietigde. Het vernietigt het virus voordat het je ziek kan maken.

Gefeliciteerd! Nu ben je immuun voor corona! Je hebt de blauwdrukken om het virus te verslaan zodra het je lichaam binnenkomt.

Wat als het virus muteert en dit specifieke eiwit niet meer produceert? 

Omdat het virus juist dit eiwit gebruikt om in je cellen te komen, zal het waarschijnlijk ook minder besmettelijk zijn als het dit eiwit niet meer produceert. Dat is wat het mRNA-vaccin zo briljant maakt.

Hoe lang ben je beschermd door het mRNA-vaccin? 

Dat moet nog blijken. We hebben een zeer lang geheugen voor sommige virussen en een korter geheugen voor andere. Soms wordt een korter geheugen goedgemaakt met een 'booster'-vaccin, dat werkt als een kleine herinnering.

Het grootste deel van de virale belasting komt van het repliceren in je lichaam, niet van de blootstelling aan het virus op zich. Daarom is het vaccin zo handig: het voorkomt dat het virus zich kan repliceren. Maar vergeet niet dat het vaccin voor 95% effectief is, niet voor 100%. Veel daarvan hangt samen met hoe sterk je eigen immuunrespons op het eiwit is en hoe effectief je geheugencellen zijn met betrekking tot het eiwit.

En hoe zit het dan met mensen die een tweede keer corona opliepen? 

Herinfectie met een virus kan optreden als het virus gemuteerd is. In dat geval is het technisch gezien een ander virus. Maar het kan ook gebeuren als je 'geheugen' niet zo sterk is als je zou willen.

Waarom zou ik me laten vaccineren? Ik ben jong en vitaal

Vergeet niet dat we een vaccin niet alleen krijgen om onszelf te beschermen, maar vooral om anderen om ons heen te beschermen. Mensen die niet gevaccineerd kunnen worden en mensen die kwetsbaarder zijn voor het virus. We doen dit voor elkaar. 

Hoe zit het met die nieuwe Zuid-Afrikaanse variant, waarbij het eiwit is gemuteerd? 

Dat is inderdaad een beetje een risico. Tot nu toe is er een voorstudie die suggereert dat het vaccin nog steeds werkt. Maar hoe langer en uitgebreider we dit virus laten verspreiden, hoe meer we het noodlot verleiden. Het vaccin zou moeten beschermen tegen 'de meeste' mutaties, maar er is altijd een venster.