De eikenprocessierups: alles wat je moet weten

Foto: Sarefo - Eigen werk, CC BY-SA 3.0

De eikenprocessierups is er weer. En door het droge, warme voorjaar is hij er in grotere getale dan ooit. Voorkom gezondheidsklachten als gevolg van contact met zijn brandharen. Dit is alles wat je over de eikanprocessierups moet weten.

Wat is de eikenprocessierups? 

De eikenprocessierups is een rups die van april tot begin juli op eikenbomen voor kan komen. De rupsen bewegen zich groepsgewijs, dus 'in processie', op zoek naar voedsel. De eikenprocessierups komt oorspronkelijk uit Midden-Europa en heeft zich, vermoedelijk door klimaatverandering, in Nederland gevestigd. Vooral bij een warm en droog voorjaar gedijt de rups goed.  

Hoe ziet de eikenprocessierups eruit?

De jonge rupsen zijn, als ze in april uit hun eitjes komen, oranje van kleur. Als ze volgroeid zijn, zijn ze grijsgrauw met lichte zijden. De rupsen worden ongeveer drie centimeter lang.

Komt de eikenprocessierups alleen op eiken voor? 

Nee, de rups zit soms ook op andere boomsoorten, zoals berken en beuken. 

Hoe herken je een nest van de eikenprocessierups?

Eikenprocessierupsen leven in groepen en maken op de stam of een dikkere tak van de boom grote nesten. Die nesten zien eruit als een dicht web, waarachter de rupsen op een kluitje bij elkaar zitten. Vanuit het nest gaan de rupsen 's nachts in processie op zoek naar voedsel: eikenbladeren.

Waarom moeten mensen uit de buurt blijven van eikenprocessierupsen?

Rond half mei, begin juni krijgen eikenprocessierupsen brandharen, waarmee ze zich kunnen verdedigen. Deze brandharen brengen voor mensen allerlei gezondheidsklachten met zich mee. De brandharen worden bij een ongewenste aanraking afgeschoten door de rups. Daarnaast kunnen ze vanuit de nesten met de wind worden meegevoerd, tot wel zo'n vijftig tot honderd meter verderop. Ook zaken als kleding, parasols of tenten kunnen de haren opvangen en zo op mensen overbrengen. De haren zorgen tot diep in augustus voor overlast.

Welke gezondheidsklachten treden op door de brandharen?

Na contact met een brandhaar kan er binnen acht uur een rode pijnlijke huiduitslag met hevige jeuk ontstaan, die zich kenmerkt door bultjes of blaasjes, die kunnen gaan ontsteken. Als er brandharen in de ogen terechtkomen, kunnen zij binnen vier uur een heftige reactie geven van het oogbindvlies of het hoornvlies, met zwelling, roodheid en jeuk en in sommige gevallen met ontstekingen. Na inademing van brandharen kan het slijmvlies van de bovenste luchtwegen geïrriteerd of ontstoken raken. Ook keelpijn, slikstoornissen en kortademigheid kunnen het gevolg zijn, evenals braken, misselijkheid en malaise.  

Heeft iedereen even veel last van contact met de brandharen?

De reactie kan van persoon tot persoon verschillen. Mensen met een luchtwegaandoening zullen sterker reageren op het inademen van brandharen. Uit ervaring blijkt ook de klachten erger worden bij hernieuwd contact met brandharen of langdurige blootstelling eraan. 

Wat moet ik doen als ik met een brandhaar in contact ben gekomen?

Om verdere verspreiding van de brandharen over het lichaam te voorkomen en om de ontstekingsreactie tegen te gaan, kun je de huid direct na de blootstelling met plakband strippen, om de brandharen te verwijderen. Vervolgens is het zaak de huid goed te wassen en de ogen goed te spoelen met lauw water. Was kleding waarin de brandharen zitten op minimaal zestig graden.  

Wat moet ik doen als ik klachten heb?  

Meestal verdwijnen de klachten binnen enkele dagen tot weken vanzelf. Ga bij huiduitslag in elk geval niet wrijven, want daardoor verergert de jeuk en kunnen er meer ontstekingen ontstaan. Bij hevige jeuk kunnen anti-jeukmiddelen, zoals een lotion op basis van menthol, aloë vera of calendula, verlichting geven. Bij ernstige klachten is het verstandig contact op te nemen met de huisarts.

Wat kan ik doen om klachten te voorkomen?

Als je een nest in een boom hebt aangetroffen, meldt dit dan bij de gemeente of de eigenaar van de grond, zodat het nest professioneel kan worden verwijderd. Staat de boom in je eigen tuin? Laat het dan door een professional verwijderen en ga vooral niet zelf aan de slag. Probeer direct contact met rupsen, (oude) brandharen en spinselnesten hoe dan ook zoveel mogelijk te vermijden. Bedek hals, armen en benen, draag een grote zonnebril en ga niet op de grond zitten als er een nest in de buurt is. Breng kinderen op de hoogte van het gevaar van de eikenprocessierups en laat ook hen zo min mogelijk op de grond zitten in de buurt van een nest.